» باغ دولت آباد [اپدیت شد]

باغ دولت آباد

آدرس: یزد،بلوار دولت آباد، خیابان شهید رجایی
نوع: باغ تاریخی دوره افشاریه
تاریخ ثبت در آثار ملی ایران: 23 اسفند 1346

باغ دولت آباد یزد یکی از زیباترین باغ های ایرانی است که در کویر مرکزی ایران مانند نگینی می درخشد و هر ساله تعداد زیادی گردشگری ایرانی و خارجی از این باغ زیبا دیدن می کنند. این باغ توسط محمد تقی خان یزدی در سال ۱۱۶۰ هجری قمری در اواخر دوره افشاریه ساخته شده است.

این باغ شامل قسمت های مختلفی می شده است که عبارتنداز:

۱- سردر باغ که شامل ساختمان اصلی، سرویس، اشتر گلو، زمستانی و تابستانی می شده است

۲- ساختمان تابستانی

۳- اندرونی که شامل تعداد زیادی اتاق می شده است

۴- کوشک اصلی (عمارت هشتی)

۵- بهشت آیین

۶- ساختمان بین این باغ و باغ بهشت آیین

۷- حرمخانه

۸- آب انبار

۹- اصطبل

معمار بنای عمارت باغ دولت آباد استاد علی اکبر آخوند (خرمی) می باشد که کارش را در نهایت زیبایی و استادی به انجام رسانده است.

لازم به ذکر است که بادگیر عمارت هشتی (کوشک اصلی) با ارتفاع ۳۳٫۸ متر بلندترین بادگیر خشتی شناخته شده در جهان است که قسمتی از آن فرو ریخته بود که بعدها با توجه به دو عکس قدیمی آن، از طرف سازمان حفاظت آثار باستانی به صورت اولیه بازسازی شد.

این باغ در دل کویر خشک، در زمان آبادی خود بسیار زیبا و باصفا بوده است و متاسفانه بعدها رو به ویرانی رفت و اگرچه دوباره مورد مرمت قرار گرفت، هیچگاه به روزگار آبادی و دلگشایی عهد خان بازنگشت.

آب باغ دولت آباد یزد به وسیله قناتی به همین نام از فاصله ای در حدود ۶۳ کیلومتری یزد تامین می شده است. علاوه بر این در داخل خود باغ در قسمتی از کوشک آن چاهی بوده است که در مواقع ضروری برای تامین آب استفاده می شده است. قنات تاریخی عظیم دولت‌ آباد با قدمتی بیش از ۲۰۰ سال از احداث پنج رشته قنات تشکیل شده و از ارتفاعات مهریز سرچشمه می گرفته و پس از مشروب کردن بخشی از زمین های مهریز و به کار انداختن چند آسیاب آبی و طی بیش از ۵۰ کیلومتر به یزد می رسیده و باغ دولت‌ آباد را آبیاری می کرده است. اما این باغ در حال حاضر توسط چاه نیمه عمیق مجاور آبیاری می‌ شود.

در اطراف باغ خیابان هایی قرار داشته است، از جمله رحیم آباد که به دلیل پر درخت بودنش به آن هزار درخت نیز می گفتند.

مؤلف جامع جعفری به نقل متن وقفنامه پرداخته است و بلافاصله پس از اتمام آن توصیف عمارات مربوطه به باغ را موضوع سخن خود قرار داده و تلخیص آن بدین صورت است:

«یکی دیگر از بناهای نزهت انتقای آن بزرگوار باغ دولت آباد است که متصل به دروازه چهار منار و خارج شره واقع است و از آب قنات دولت آباد مشروب می شود … فضای باغ به حسب طول به بسط و به حسب عرض … و در سمت شرقی عمارتی به طرح هشت … طرح ریزی کرده اند، حیاط حوضخانه ها هشتی طرحش … آب حوض فلک را … بر باد داده و اعجوبه بادگیر عیوق طرحش … راه آمد شد با کیوان گشاده … جلو آن … عمارت از سه طرف هر طرف حوضی مبنی است … مقابل آن عمارت در سمت غربی که بدایت باغ است طرح عمارت دیگر ریخته اند …»

بازی با آب در این باغ، همانند باغ های دیگر ایرانی بسیار جالب بوده است. آب از زیر بادگیر به حوض هشت گوش وسط ساختمان اصلی می ریخته و از آن جا به حوض های مستطیل شکل اتاق های کناری رفته، به وسیله سینه کبک هایی که موج آب را بیشتر نشان می داده با شیب تندی به سه حوض در بیرون می ریخته است. از این سه حوض، آب به دو جوی می رفته و از آن جا به عمارت سردر می رسیده است. در اینجا باز برای بازی با آب، آبگردانی به صورت مارپیچ وجود داشته است و در ادامه، آب به باغ بهشت آیین می رفته است. در اینجا حوض دوازده گوش قرار گرفته و بعد از آن حوضی که به آن دریاچه می گفتند، همینطور حوض های مستطیل شکلی که فواره های متعددی داشته است. در مجموع در باغ دولت آباد یزد حداکثر استفاده از آب شده است و آنطور که در وقف نامه آن آمده است کسی نمی بایست قبل از بیرون آمدن آب از باغ به اندازه یک گنجشک از آن استفاده کند.

کوشک اصلی محوطه ای هشت و نیم است و در وسط حوضخانه ای با طاق کاربندی زیبا قرار دارد. در ضلع شمالی آن کانال بادگیر و در سه طرف آن اتاق هایی هستند که دوتای آن ارسی دار و یکی بدون ارسی می باشد. اتاق طرف نسار یا پشت به آفتاب ارسی ندارد. با حفظ اتاق های وسط به عنوان اتاق های رو به منظره، راهروهایی در کنار اتاق ها تعبیه شده اند.

چند حوض دیگر نیز در داخل ایوان ها قرار دارند. راه پله هایی نیز برای گوشواره ها و پشت بام در نقاط مختلف ساخته شده است. ساختمان تابستانی نیز ترکیبی زیبا دارد. در قسمتی از بنا یک فضای صلیبی شکل داریم که از دو شکم دریده تشکیل شده است. پشت این فضا (شکم دریده ها) فضاهای باریک تری هستند و در پشت هر کدام راهروهایی باریک و دو طبقه قرار گرفته که از طریق طبقه دوم خود به اتاق ها نور می دهند. در بالای هشتی مرکزی خیشخان را برای نورگیری و تهویه داریم. مجموع این فضاها باعث حرکت هوا می شود که تاثیر زیادی در تهویه و خنکی ساختمان دارد.

درب های ساختمان اصلی از چوب و به صورت کنده کاری دیده می‌ شود و در داخل بنا، اتاق‌ های متعددی قرار دارد که در اکثر این اتاق‌ ها حوضی قرار گرفته و درهای یکی از اتاق‌ ها که رو به حیاط و باغ باز می‌ شود، با شیشه‌ های رنگارنگ با طرح‌ های زیبا مزین شده که در هنگام وجود خورشید و پرآب بودن حوض منظره زیبایی از نقاط رنگی منعکس شده را بر روی حوض مرمرین به نمایش می‌ گذارد.

روشنایی باغ در شب توسط لامپ‌ هایی که در داخل فانوس گذاشته شده و به فواصل معین در اطراف قرار گرفته‌ اند تامین می‌ شود که منظره زیبایی را نیز ایجاد می‌ کند.

درب اصلی این مجموعه در خیابان شهید رجایی قرار گرفته‌ است و درب دیگری که در بلوار دولت آباد قرار دارد ورودی نداشته و تقریباً در دست مرمت و بازسازی است. به همین علت تردد از درب اصلی انجام می‌گیرد.

این باغ در تاریخ ۲۳ اسفند ۱۳۴۶ به شماره ۷۷۴ در ردیف آثار ملی ایران قرار گرفته است. همچنین این باغ‌ در سال ۲۰۱۱ به شماره ۱۳۷۲ در فهرست میراث جهانی توسط یونسکو ثبت شده است.

تگ ها : یزد گردشگری یزد باغ دولت آباد

۰ نظر / ۳۴۱ بازدید